SES

6.SINIF 

DERS 3 

ÜNİTE 4: IŞIK VE SES
KONU: SES VE ÖZELLİKLERİ-YANKI

Ses dalgaları kulak zarını titreştirir.

Ses, maddeyi oluşturan taneciklerin titreşimlerinden dolayı oluşan bir enerji türüdür.

Ses maddeyle karşılaştığı zaman, çarptığı cismin yapısına göre farklı oranlarda yansıyabilir, maddeden geçebilir veya madde tarafından soğurulabilir. Maddenin özelliklerine bağlı olarak ses bu değişimlerin hepsini ya da bir kısmını farklı oranlarda gerçekleştirebilir.

Sesin Yayılması
Ses, durgun bir suya atılan taşın suda oluşturduğu halkalar gibi, dalgalar halinde yayılır. 

Ses boşlukta yayılmaz.Sesin yayılması için maddesel ortam (katı-sıvı-gaz) gereklidir.

Sesin Yayılma Hızı 
Ses katı, sıvı ve gazlarda farklı hızlarla yayılır.
Sesin havada bir saniyede aldığı yol 340 metredir..
Ses en hızlı katı maddelerde, en yavaş gaz  maddelerde yayılır.   

                                                       
                                            Vkatı>Vsıvı>Vgaz                             
                                                                                                                                                                                

Ses su içinde havadan daha iyi duyulur.

Her maddenin ürettiği ses aynı değildir. Tahta sıraya, kapıya ve yazı tahtasına vurunca farklı seslerin çıktığını görürüz. Aynı sesler farklı ortamlarda farklı olarak algılanır.

Ses Kaynakları 

Çevremizde ses çıkaran çok sayıda varlık vardır.Ses çıkaran bu varlıklara ses kaynağı denir. İnsanlar, hayvanlar, su ve rüzgar doğal ses kaynaklarıdır. 
Otomobiller, müzik aletleri v b.cisimlerin çıkardığı sesler ise yapay ses kaynaklarıdır. 

Sesin Soğurulması

Soğurulma sözcüğünün anlamı içine alma, tutma, yakalama anlamına gelir. 
Sesin soğurulması  ise sesin tutulması, yansıma olayının olmaması anlamına gelir. Yani sesin çarptığı yüzeyden yansımayıp tutulması olayına sesin soğurulması denir. 
Ses Yalıtımı  

Sesin yayılmasının önlenmesine ses yalıtımı denir. Ses yalıtımı için sesi soğuran malzemeler kullanılır.Ses yalıtım malzemeleri yumuşak, pürüzlü ve içinde hava boşluğu bulunan maddelerdir.
Ses yalıtımına doğadan ve günlük yaşamdan birçok örnek verebiliriz.

Kar yağdığında ortamın sessiz olması. Ağaçların ortamdaki sesleri soğurması.

Araba egzozunun motor sesini soğurması. Odadaki halı,koltuk gibi eşyaların sesi soğurması gibi...

Binalarda ses yalıtımı için çift cam, köpük (Strafor), camyünü, delikli tuğla kullanılır.

Düzensiz ve yüksek şiddetteki sesler ses kirliliğine sebep olur.

Havaalanları, konser salonları, sinema ve fabrikalar ses yalıtımının yapıldığı yerlerdir.
Şiddetli ses soğurmayı azaltır. Ses, istenmeyen ve rahatsızlık hissi uyandıracak kadar şiddetli ise gürültü adını alır.
Sinema, tiyatro, konser ve toplantı salonlarında sesin iyi işitilmesi için yansıma olmaması gereklidir. Bu nedenle, duvarlar sesi soğuracak yumuşak maddelerle (ses yalıtımı iyi olan maddelerle) kaplanır, ses dalgalarının yansımasını engellemek için de duvarlar düz yapılmaz, girintili ve çıkıntılı yapılır.
Akustik, sesin oluşumu, yayılması, duyulması ve özellikleriyle ilgilenen bilim dalıdır. 
Bir ortamda sesin yansıtılması ve soğurulması arasında bir uyumsuzluk ve düzensizlik   varsa "akustik özellikleri" kötüdür. 
Sesin niteliğine dikkat edilerek yapılan binaların akustiğinin iyi olduğunu söylenebilir..

Antik tiyatrolar da üstü açık yapılar olmasına rağmen akustik özellikleri iyi olan mimari           eserlerdir.

Sesin Yansıması

Çevremizdeki seslerin bir çoğu sesin  yansıması sonucu duyulur.

Sesin yansıma özelliğinden yararlanılarak geliştirilen araçlar, yaşamımızın birçok alanında kullanılmaktadır.

Sesin yansıma özelliği bilim ve teknolojideki gelişmelerde de kullanılmaktadır.
Radar, sonar,ultrason gibi cihazlar ses dalgalarının yansıma özelliğinden faydalanılarak geliştirilmiştir.
Araçların hızlarını ölçmeye yarayan  cihazlara radar denir.

Deniz dibinin yüzey şekillerini belirleyebilen cihazlara sonar denir.

Vücuda gönderilen ses dalgalarının iç organlara çarpıp yansımasıyla iç organların görüntüsünün elde edilebildiği cihazlara ultrason denir.
Ultrason ile anne karnındaki bebeğin görüntüsü de elde edilebilmektedir.

Sesin yansıma özelliğini kullanan hayvanlarda vardır. Balina, yunus ve yarasa gibi canlılar avlarının yerlerini ve yönlerini sesin yansıma özelliğinden yararlanarak  bulurlar.
Bazı canlılar bizim duyamadığımız sesleri duyabilirler.

Ses Teknolojileri

Teknolojide yaygın bir şekilde kullanılır.
İnsanlar sesi iletişim amacıyla kullanılır. Radyo, televizyon, telefon, bilgisayar gibi araçlar ses teknoloji araçlarından bazılarıdır. 
Ayrıca ses enerjisi ile maden yataklarının tespiti, deprem faylarının tespiti, deniz derinliklerinin ölçümü, iç  organların görüntüsünün eldesi(ultrason), radar ve sonar sistemleri de kullanılır.    

YANKI

Sesin  bir engele çarparak tekrar duyulmasına yankı denir. Yankı olayı da sesin yansıması ile gerçekleşir. 

Yankı

Ses, farklı uzaklıktaki birden fazla engele çarpıp geri dönerse çıkardığımız ses farklı zaman aralıkları ile birkaç kez duyulabilir. 

Yankının algılanabilmesi için ses kaynağı ile sesin çarparak yansıdığı engel arasında en az 17 metre uzaklık olması gerekir.   

-------------------------------------------------        ÖYKÜ           ----------------------------------------------