DERS 6
ÜNİTE 3:MADDENİN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ
Çevremizdeki pek çok maddeyi ortak kimyasal özelliklerine göre gruplandırabiliriz.
Asitler, bazlar ve tuzlar bu gruplardan üçünü oluşturur.
Asitler
Sulu çözeltilerinde hidrojen (H+) iyonu bulunan maddelere asit denir
Asit kelimesi latincede “ekşi” anlamına gelen bir kelimedir. Yani ekşi tat veren maddeler asit özelliğine sahiptir.
Fosforik asit ---------> H3PO4
Bilgi :Bir maddeyi başka maddeden ayırt etmeye yarayan maddelere ayıraç ya da indikatör denir. Turnusol kağıdı, fenolftalein, metil oranj,kırmızı lahana suyu v.b.
AYIRAÇ ASİT BAZ
Turnusol kağıdı Kırmızı Mavi
Kırmızı lahana suyu Kırmızı Mavi
Metil oranj Kırmızı Sarı
Fenolftalein - Pembe
Asitlerin Özellikleri
2-Asitler metallerle tepkimeye girerek hidrojen gazı (H2) açığa çıkarırlar.
Metal + Asit ---------------> Tuz + Hidrojen
3- Asitler metallere aşındırıcı etki yaparlar. Bu özelliğinden dolayı asitler metal kaplar içerisinde değil, cam ya da plâstik kaplarda saklanır.
4-Asitler bazlarla tepkimeye girerek tuz ve su oluştururlar. Bu olaya nötürleşme tepkimesi denir. Nötürleşme tepkimesi ekzotermik bir olaydır.
Asit + Baz ------------> Tuz + Su + Isı
5- Asitler suda çözündüğü zaman iyonlarına ayrışırlar.
HCl -------------> H+ + Cl–
HNO3 ------------> H+ + NO3–1
H2SO4 ------------> 2 H+ + SO4–2
Sulu çözeltilerinde büyük oranda iyonlarına ayrışabilen asitlere kuvvetli asit denir.
İçinde iyon barındıran sıvı elektrik akımını iletir. Elektrik akımını ileten sıvılara elektrolit denir.
6-Kuvvetli asitler çok tahriş edici ve yakıcıdır.Tahta, kağıt, kumaş, et gibi birçok maddeyi kısa sürede parçalayabilir. Zayıf asitlerin sadece bir kısmı suda iyonlarına ayrışır.
Günlük Yaşamda Asitler
Sirke, seyreltik bir asetik asit çözeltisidir.
Araba akülerinde sülfirik asit kullanılır.
Nitrik asit, boya ve gübre yapımında kullanılır.
Temizlikte kullanılan tuz ruhu seyreltik hidroklorik asit çözeltisidir.
Midemiz de seyreltik hidroklorik asit salgılayarak besinleri parçalar. Bu salgının fazlalaşması midede ülsere sebep olur.
FORMÜL SİSTEMATİK ADI HALK ARASINDA ADI KULLANIM ALANLARI
HCl Hidroklorik Asit Tuzruhu Banyo ve tuvalette temizlik malzemesi olarak
H2SO4 Sülfürik asit Zaçyağı Boya sanayinde ve patlayıcı yapımı
oluşumuna sebep oldukları için sulu çözeltileri asit özelliği gösterir.
CO2, NO2 ve SO2 suda çözündüklerinde asit özelliği gösteren maddelerdir.
Havadaki karbondioksit (CO2) azotdioksit (NO2)ve kükürtdioksit (SO2) gazları yağmur
Bazı bazların sulu çözeltilerinde iyonlarına ayrışması yukarıdaki gibidir. Yalnız amonyak (NH3) hidroksit iyonu bulundurmamasına rağmen bazik özellik gösterir. Çünkü sulu çözeltisinde OH– iyonları oluşumuna sebep olur.
NH3 + H2O ------------> NH4 + OH–
Bazların Özellikleri
Baz içine fenolftalein çözeltisi damlatıldığında, baz pembe renk alır.
Bilgi:Fenolftalein asit içine konulduğunda asitin rengini değiştirmez.
6-Bazlar da asitler gibi suda iyonlarına ayrıştıkları için elektrik akımını iletir.
Bazların Kullanım Alanları
Sodyum hidroksit (NaOH) sabun yapımında kullanılır.Bu yüzden sabun ağzımıza ve gözümüze değdiğinde acı verir.Diş macunu ve şampuanlarda da baz olduğu için acı tat verir.
Amonyaklı sıvı maddeler, yağ ve kireç sökücü olarak ev temizleyicilerinde kullanılır.
Yemek sodası olarak bilinen kabartma tozu, bir çeşit baz olan sodyum bikarbonat içerir.
Kireç suyu bir çeşit bazdır.Potasyum hidroksit, KOH arap sabunu yapımında kullanılır.
Bazlar ve asitler tepkimeye girerek tuz ve su oluşturur.
Asitler, bazlar ve tuzlar bu gruplardan üçünü oluşturur.
Asitler
Sulu çözeltilerinde hidrojen (H+) iyonu bulunan maddelere asit denir
Asit kelimesi latincede “ekşi” anlamına gelen bir kelimedir. Yani ekşi tat veren maddeler asit özelliğine sahiptir.
 |
| Meyve asitleri organik ve zayıf asitlerdir. |
Asit Formülü
Asetik asit -----------> CH3COOH
Formik asit ----------> HCOOH (Karınca asiti, ısırgan otunun tüylerinde)Fosforik asit ---------> H3PO4
Bilgi :Bir maddeyi başka maddeden ayırt etmeye yarayan maddelere ayıraç ya da indikatör denir. Turnusol kağıdı, fenolftalein, metil oranj,kırmızı lahana suyu v.b.
AYIRAÇ ASİT BAZ
Turnusol kağıdı Kırmızı Mavi
Kırmızı lahana suyu Kırmızı Mavi
Metil oranj Kırmızı Sarı
Fenolftalein - Pembe
Asitlerin Özellikleri
1-Asit çözeltilerini başka sıvılardan ayırt etmek için turnusol kâğıdı kullanılır.Asitler, mavi turnusol kâğıdını kırmızıya çevirir.
Metal + Asit ---------------> Tuz + Hidrojen
3- Asitler metallere aşındırıcı etki yaparlar. Bu özelliğinden dolayı asitler metal kaplar içerisinde değil, cam ya da plâstik kaplarda saklanır.
4-Asitler bazlarla tepkimeye girerek tuz ve su oluştururlar. Bu olaya nötürleşme tepkimesi denir. Nötürleşme tepkimesi ekzotermik bir olaydır.
Asit + Baz ------------> Tuz + Su + Isı
5- Asitler suda çözündüğü zaman iyonlarına ayrışırlar.
HCl -------------> H+ + Cl–
HNO3 ------------> H+ + NO3–1
H2SO4 ------------> 2 H+ + SO4–2
Sulu çözeltilerinde büyük oranda iyonlarına ayrışabilen asitlere kuvvetli asit denir.
İçinde iyon barındıran sıvı elektrik akımını iletir. Elektrik akımını ileten sıvılara elektrolit denir.
6-Kuvvetli asitler çok tahriş edici ve yakıcıdır.Tahta, kağıt, kumaş, et gibi birçok maddeyi kısa sürede parçalayabilir. Zayıf asitlerin sadece bir kısmı suda iyonlarına ayrışır.
Günlük Yaşamda Asitler
Sirke, seyreltik bir asetik asit çözeltisidir.
Araba akülerinde sülfirik asit kullanılır.
Nitrik asit, boya ve gübre yapımında kullanılır.
Temizlikte kullanılan tuz ruhu seyreltik hidroklorik asit çözeltisidir.
Midemiz de seyreltik hidroklorik asit salgılayarak besinleri parçalar. Bu salgının fazlalaşması midede ülsere sebep olur.
FORMÜL SİSTEMATİK ADI HALK ARASINDA ADI KULLANIM ALANLARI
HCl Hidroklorik Asit Tuzruhu Banyo ve tuvalette temizlik malzemesi olarak
H2SO4 Sülfürik asit Zaçyağı Boya sanayinde ve patlayıcı yapımı
NaOH Sodyum hidroksit Sud-kostik Endüstride bir çok kimyasal madde yapımında
Ca(OH)2 Kalsiyum hidroksit Sönmüş kireç Deri üretimi, kireç ve çimento yapımında
KOH Potasyum hidroksit Potas-kostik Deterjan üretimi, gübre ve pil yapımında
HNO3 Nitrik asit Kezzap Boya ve gübre yapımında kullanılır.
BİLGİ: Bazı maddelerin yapısında hidrojen bulunmadığı hâlde, hidrojen iyonu ( H+)
Ca(OH)2 Kalsiyum hidroksit Sönmüş kireç Deri üretimi, kireç ve çimento yapımında
KOH Potasyum hidroksit Potas-kostik Deterjan üretimi, gübre ve pil yapımında
HNO3 Nitrik asit Kezzap Boya ve gübre yapımında kullanılır.
BİLGİ: Bazı maddelerin yapısında hidrojen bulunmadığı hâlde, hidrojen iyonu ( H+)
CO2, NO2 ve SO2 suda çözündüklerinde asit özelliği gösteren maddelerdir.
Havadaki karbondioksit (CO2) azotdioksit (NO2)ve kükürtdioksit (SO2) gazları yağmur
damlalarında çözündüklerinde asit olarak yere düşer.
Bu durumda asit yağmurları oluşur.
(CO2) gibi gazlar havadaki su buharı (H2O) ile birleştiklerinde asit oluştururlar. Bu asitler yağmurla birlikte yeryüzüne düşer.Bu şekilde oluşan yağışlara asit yağmuru denir.
Bazlar: Bazlar da, asitler gibi tehlikeli maddelerdir. Sulu çözeltilerinde hidroksit (OH–) iyonu bulunduran maddelere baz denir.
ASİT YAĞMURLARI
Bacalardan ve motorlu taşıtların egzozlarından çıkan kükürtdioksit (SO2), karbondioksit(CO2) gibi gazlar havadaki su buharı (H2O) ile birleştiklerinde asit oluştururlar. Bu asitler yağmurla birlikte yeryüzüne düşer.Bu şekilde oluşan yağışlara asit yağmuru denir.
Asit Yağmurları:
Toprağı etkileyerek,toprakta yetişen ürünlere zarar verir ,ormanların yok olmasına sebep olur.
Havayı etkiler ve dolayısı ile sağlığımız etkilenir.Sulardaki canlı yaşamını etkiler ve canlıların ölümüne sebep olabilir.Tarihi eserlere zarar verir.
NH3 + H2O ------------> NH4 + OH–
Bazların Özellikleri
1-Bazlar ele kayganlık duygusu verir.
2-Kuvvetli bazlar yakıcı ve tahriş edici özelliktedir. NaOH ve KOH kuvvetli bazlardır.
Kuvvetli bazlar metallere ve dokulara tahriş edici etki yapar.Amonyağın buharı göze, burna ve solunum yoluna zarar verir.
3-Bazlar acı tattadır.Fakat bazı çeşit bazlar zehirlidir. Bu yüzden tadına bakmamak gerekir.
4-Bazlar da, asitler gibi turnusol kâğıdı ile ayırt edilebilir.
(Turnusol maddesi likenden elde edilir.)
Bazlar kırmızı turnusol kâğıdını maviye dönüştürür.
5-Bazlar fenolftalein çözeltisi ile de ayırt edilebilir. Baz içine fenolftalein çözeltisi damlatıldığında, baz pembe renk alır.
Bilgi:Fenolftalein asit içine konulduğunda asitin rengini değiştirmez.
6-Bazlar da asitler gibi suda iyonlarına ayrıştıkları için elektrik akımını iletir.
Bazların Kullanım Alanları
Sodyum hidroksit (NaOH) sabun yapımında kullanılır.Bu yüzden sabun ağzımıza ve gözümüze değdiğinde acı verir.Diş macunu ve şampuanlarda da baz olduğu için acı tat verir.
Amonyaklı sıvı maddeler, yağ ve kireç sökücü olarak ev temizleyicilerinde kullanılır.
Yemek sodası olarak bilinen kabartma tozu, bir çeşit baz olan sodyum bikarbonat içerir.
Kireç suyu bir çeşit bazdır.Potasyum hidroksit, KOH arap sabunu yapımında kullanılır.
Bazlar ve asitler tepkimeye girerek tuz ve su oluşturur.
Asit + Baz ------------> Tuz + Su + ısı
Asit ve Baz Derecesinin Belirlenmesi (PH)
Bir çözelti içindeki asit ya da baz miktarını belirleyen H+ ya da OH– iyonu miktarıdır.
Bir çözeltide H+ iyonu fazla ise bu asitli bir sıvıdır.Yine bir çözeltide OH–iyonu fazla ise bu sıvı bazdır. H+ ve OH– iyonları sayısı birbirini dengeliyorsa sıvı nötrdür.
Bir sıvı çözeltideki asit miktarı, pH ölçüsü olarak adlandırılan bir yöntemle tespit edilir.
Bir çözelti içindeki asit ya da baz miktarını belirleyen H+ ya da OH– iyonu miktarıdır.
Bir çözeltide H+ iyonu fazla ise bu asitli bir sıvıdır.Yine bir çözeltide OH–iyonu fazla ise bu sıvı bazdır. H+ ve OH– iyonları sayısı birbirini dengeliyorsa sıvı nötrdür.
Bir sıvı çözeltideki asit miktarı, pH ölçüsü olarak adlandırılan bir yöntemle tespit edilir.
Bunun için pH kâğıdı ya da pH metre aleti kullanılır. pH kâğıdı çözeltinin asitlik derecesine göre renk değiştirir. pH ölçüsüne göre çözeltinin asitliği 0 - 14 arasında değerlendirilir.
Ph Değerleri
pH değeri 0 - 7 arasında olanlar asit,
pH değeri 7 olanlar nötr,
pH değeri 7-14 arası olanlar baz maddelerdir.
Tuzlar
Asit ve bazların birleşmesi sonucunda ortaya çıkan kristal yapılı bileşiklere tuz denir.
ASİT + BAZ ----------------------> TUZ + SU
HNO3 + KOH ----------------------> KNO3 + H2O
Nitrik Potasyum Potasyum Su
asit hidroksit nitrat
Sofralarımızda kullandığımız NaCl (sodyum klorür) tuzu, tuz çeşitlerinden sadece biridir. NaOH ile HCl’nin tepkime denklemi şöyledir:
NaOH + HCl ---------------> NaCl + H2O
Bu olayda asit ve baz bir birinin etkilerini yok ettiği için, asit ve baz etkileşmesine nötrleşme tepkimesi adı verilir.
Tuzların Özellikleri:
1-Asitler ve bazlar tepkimeye girdiğinde tuz ve su oluşur.Yani tuzlar nötrleşme tepkimesi sonucunda oluşurlar.
Asit + Baz ------------> Tuz + Su + ısı
Bu olaya nötrleşme tepkimesi denir.
NaCl (katı) ---------------> Na+ (suda) + Cl– (suda)
3-Çözelti içindeki tuz miktarı arttıkça elektrik iletkenliği artar.
4-Tuzlar katı ve kristal yapıdadır. Tuz iyonları katı hâlde bir birine sıkı sıkı bağlı olduğu için, katı tuz taneleri elektrik akımını iletmez.
>>>>Tuzlar besin maddelerinin saklanmasında, tarım ilaçlarında, tıpta, yolların tuzlanmasında, çeliğe sertlik vermede vb kullanılır.
>>>>Midede artan asit miktarını nötrleştirip rahatlatmak için içinde baz bulunan ilaçlar alınır.
Bal arısı, iğnesini batırdığı zaman asitli madde salgılar, deride yanma hissi verir. Buraya baz özelliği taşıyan amonyak ya da kabartma tozu sürülerek yanma hissi ve şişme önlenebilir.
Ph Değerleri
pH değeri 0 - 7 arasında olanlar asit,
pH değeri 7 olanlar nötr,
pH değeri 7-14 arası olanlar baz maddelerdir.
Tuzlar
Asit ve bazların birleşmesi sonucunda ortaya çıkan kristal yapılı bileşiklere tuz denir.
 |
| Bazı tuzlar ve formülleri |
HNO3 + KOH ----------------------> KNO3 + H2O
Nitrik Potasyum Potasyum Su
asit hidroksit nitrat
Sofralarımızda kullandığımız NaCl (sodyum klorür) tuzu, tuz çeşitlerinden sadece biridir. NaOH ile HCl’nin tepkime denklemi şöyledir:
NaOH + HCl ---------------> NaCl + H2O
Bu olayda asit ve baz bir birinin etkilerini yok ettiği için, asit ve baz etkileşmesine nötrleşme tepkimesi adı verilir.
Tuzların Özellikleri:
1-Asitler ve bazlar tepkimeye girdiğinde tuz ve su oluşur.Yani tuzlar nötrleşme tepkimesi sonucunda oluşurlar.
Asit + Baz ------------> Tuz + Su + ısı
Bu olaya nötrleşme tepkimesi denir.
2-Tuz çözeltileri, asit ve baz çözeltileri gibi elektrik akımını iletir. Çünkü tuzlar su içinde iyonlarına ayrışır. Su içinde serbest hâlde gezebilen iyonlar elektrik akımını iletir.
Örneğin yemek tuzunun (NaCl) suda iyonlarına ayrışması şu şekildedir. NaCl (katı) ---------------> Na+ (suda) + Cl– (suda)
3-Çözelti içindeki tuz miktarı arttıkça elektrik iletkenliği artar.
4-Tuzlar katı ve kristal yapıdadır. Tuz iyonları katı hâlde bir birine sıkı sıkı bağlı olduğu için, katı tuz taneleri elektrik akımını iletmez.
5-Isıtılarak sıvı hale geldiklerinde ya da sulu çözelti durumundayken elektriği iletirler.
6-Tuzlar suda çözündüklerinde (+) ve (-) yüklü iyonlara ayrıştıkları için elektrik akımını iletirler.Bir çözeltide tuz miktarı ne kadar çoksa iletkenlik o derecede fazlalaşır.)
7-Erime ve kaynama noktaları yüksektir.
BİLGİ:>>>>Tuzlar besin maddelerinin saklanmasında, tarım ilaçlarında, tıpta, yolların tuzlanmasında, çeliğe sertlik vermede vb kullanılır.
>>>>Midede artan asit miktarını nötrleştirip rahatlatmak için içinde baz bulunan ilaçlar alınır.
Bal arısı, iğnesini batırdığı zaman asitli madde salgılar, deride yanma hissi verir. Buraya baz özelliği taşıyan amonyak ya da kabartma tozu sürülerek yanma hissi ve şişme önlenebilir.
ASİT YAĞMURLARI
Bacalardan ve motorlu taşıtların egzozundan çıkan karbondioksit (CO2), kükürtdioksit (SO2), azotdioksit (NO2)
gibi gazlar havadaki su buharı(H2O) ile birleştiklerinde asit oluştururlar. Bu asitler yağmurla birlikte yeryüzüne düşer.Bu şekilde oluşan yağışlara asit yağmuru denir.
Asit yağmurları :
Toprağı etkileyerek, toprakta yetişen ürünlere zarar verir, ormanların yok olmasına sebep olur.
Havayı etkiler ve dolayısı ile sağlığımız etkilenir.Sulardaki canlı yaşamını etkiler ve canlıların ölümüne sebep olabilir.Tarihi eserlere zarar verir.
SORU ÇÖZELİM:
SORU ÇÖZELİM:
1-Aşağıdakilerden hangisi asit ile baz çözeltilerinin ortak özelliği değildir?
a)Ele kayganlık duygusu verirler.
b)Elektrik akımını iletirler.
c)Turnusol kağıdının rengini değiştirirler.
d)Biri diğeri ile tuz oluşturur.
2- Fenolftalein indikatörü bir çözeltinin rengini pembeye dönüştürüyorsa, çözelti için
aşağıdakilerden hangisi doğru olur?
a)Asit b)Baz c)Nötr d)Saf su
3- Aşağıdaki denklem denkleştirildiğinde Zn veya HCl’ye hangi katsayılar getirilirse denklem doğru yazılmış olur?
3- Aşağıdaki denklem denkleştirildiğinde Zn veya HCl’ye hangi katsayılar getirilirse denklem doğru yazılmış olur?
...Zn +
… HCl -----------------> ZnCl2 + H2
…..Zn….. …HCl……
a) - -
b) 2 -
c) 3
2
d) - 2
0 yorum:
Yorum Gönder