KULAK-DİL-DERİ-BURUN

7.SINIF

DERS 5

ÜNİTE: VÜCUDUMUZDA SİSTEMLER
KONU: DUYU ORGANLARI
             KULAK-DİL-DERİ-BURUN

   KULAK: Kulak, işitme ve denge organıdır.
                       

Cisimlerin titreşmesi sonucu havada ses dalgaları oluşur. Kulak, ses dalgalarını algılayan duyu organımızdır. 
Kulak dış, orta ve iç kulak olmak üzere üç bölümde incelenir.
                               
                                 

a. Dış Kulak

Kulak kepçesi, kulak yolu ve kulak zarından oluşur. Kulak kepçesi, kıkırdaktan yapılmış kıvrımlı ve esnek bir yapıdır. Çevreden gelen sesleri toplar. Ses dalgaları kulak yolunun sonunda bulunan kulak zarının titreşimi ile orta kulağa iletilir.
b. Orta Kulak

Çekiç, örs, üzengi kemikleri ve östaki borusu orta kulakta bulunur. Östaki borusu da orta kulağa açılır. Kulak yoluyla gelen ses dalgaları kulak zarını titreştirir. Çekiç, örs ve üzengi kemikleri bu titreşimleri iç kulağa aktarır.Çekiç,örs ve üzengi kemikleri vücudumuzun en küçük kemikleridir.  Çekiç, örs ve üzengi kemikleri kulak zarından orta kulağa giren ses titreşimlerinin oval pencereye iletilmesini sağlar.
Östaki borusu orta kulağı, yutağa bağlar. Dış kulak ve orta kulak arasındaki basıncı dengeler.Böylece kulak zarını korur.
BİLGİ: Orta kulak hava ile dolu bir boşluktur, iç kulak ise sıvı dolu bir boşluktur.   

Dış kulak ile orta kulak arasında kulak zarı, orta kulak ile iç kulak arasında ise oval pencere zarı bulunur. Böylece orta kulak iki tarafdan zar ile ile kapatılmış olur. 
c. İç Kulak
İç kulakta hem işitme hem de vücudun dengesini sağlamakla ilgili yapılar bulunur. Orta kulaktan küçük kemiklerle taşınan titreşimler iç kulağa oval pencere ile aktarılır. 
Oval pencere: Orta kulağı iç kulağa bağlayan, dış kulak zarından daha küçük bir zardır. 

Bu zarın küçük olması titreşimlerin kulak zarından oval pencere zarına iletilirken çok artarak

(17 kat) iletilmesini sağlar.                                                           

Oval pencerenin iç kulak tarafındaki iç kulak boşluğuna dalız denir.

Salyangozdaki, korti organı denilen yapıda işitme duyu hücreleri vardır. Salyangoz içindeki sıvı tarafından iletilen ses uyarıları, duyu hücreleriyle algılanarak işitme sinirleriyle beyne iletilir. Beyinde bütün uyarılar yorumlanarak işitme olayı tamamlanır.

Yarım Daire Kanalları: Salyangozun üst kısmında bulunur. Birbirine dik yarım daire şeklinde üç kanaldan oluşur. Her iki kulağımızda bulunur. İçinde sıvı vardır. 

Yarım daire kanalları ve beyincik birlikte görev yaparak dengede durmamızı sağlar. İşitme olayı ile ilgisi yoktur.

DUYMA OLAYI:

Duyma Olayı

DİL:Dil, tat alma organımızdır. Epitel doku ile örtülüdür. Dil üzerinde tat tomurcukları bulunur.

Tat tomurcukları içinde duyu hücreleri vardır. Bu tomurcuklarda dört ana tat algılanır: Acı, tatlı, tuzlu ve ekşi. Tat tomurcukları dilin belli kısımlarında yoğunlaşmıştır. Bu yüzden dilin bazı bölümleri belli tatları daha iyi algılar.   Bir maddenin tadının algılanabilmesi için maddenin tükürük sıvısı içinde çözünmesi gerekir. Dilde çözünen tat molekülleri tat tomurcuklarını uyarır. Uyarı, tat tomurcuğundan sinirlere aktarılır ve beyne iletilir. Tadın alınmasında, besinin koku moleküllerinin uyarmasıyla burun da rol oynar.  

Dil, besinleri ağzımızda çevirerek dişlerimizle parçalamaya yardım eder. Ayrıca, ses ve harflerin çıkışına yardım ederek konuşmamızı sağlar.

DERİ:Deri, vücudu çepeçevre saran, geniş yüzeyli bir organımızdır. Deri, insanda;

Dokunma, basınç, sıcaklık, ağrı gibi mekanik duyuları algılar.

.Terlemeyle boşaltıma yardımcı olur.

.Mikropların girişini engeller.

.Solunuma yardımcıdır.

.Vücut ısısının ayarlanmasında etkilidir.

.Deri, üst ve alt deri olmak üzere iki tabakadan

 oluşur.

Üst Deri (Epidermis):  Üst deri, ölü tabaka ve malpighi tabakasından oluşur.                   

Ölü Tabaka (Korun): Sertleşmiş protein ve ölü hücrelerden oluşur. Mikropların vücuda girişini engeller.

Canlı Tabaka (Malpighi): Ölü tabakanın altında bulunan canlı hücrelerden oluşan kısımdır. Bu tabakada ölen hücreler üst tabakayı oluşturur. Deriye renk verir.

b. Alt Deri (Dermis):

Kıl kökleri, kan damarları, sinirler, duyu hücreleri, ter bezleri, bağ doku ve yağ hücreleri bulunur. Duyu almaçları (duyu hücreleri) vücudun her yerine aynı oranda dağılmamıştır. Örneğin topuklarımızın ısıya duyarlılığı ile elimizin ısıya duyarlılığı farklıdır.

BURUN:Burun, koku alma organımızdır. Burun boşluğu iki delikle dışarı açılır. İç taraftan yutağa bağlanır. Burun boşluğunun üstünde burnun içini örten epitel doku üzerinde koku sinirlerinin yoğun olduğu sarı bölge vardır. Bu yüzey mukus salgısı yapar. Buraya mukoza da denir. Koku sinir uçları mukoza içinde gömülüdür. 

Burun

Koku taşıyan gazlar, burna girdikten sonra mukus sıvısı içinde çözünerek duyu sinirlerini   uyarır. Sinirler uyarıları beyne iletir. Böylece koku algılanır.
Burundaki duyu hücreleri çabuk yorulur. Sürekli aynı koku gelirse, zamanla hissedilen koku azalır ya da hiç koku hissedilemez. Buna koku yorgunluğu denir. Bu durumda burun, ancak farklı bir kokuyu algılayabilir.

Nezle olan birinde burundaki mukus tabakası kalınlaştığından koku alma duyusu zayıflar. 
Burun, koku alma organı olduğu gibi solunum sisteminin de bir organıdır. Beynimizde koku ile tat uyarıları aynı merkezde değerlendirildiği için, koku alma ile tat birbiriyle yakından ilgilidir. Bu yüzden yiyeceklerin tadını ve kokusunu birlikte algılarız.Nezle olunca besinlerin tadını da iyi alamayız.

DUYU ORGANLARININ SAĞLIĞI

Göz: Okurken ve yazarken odanın ışık durumuna dikkat etmeliyiz. Aşırı güneş ışınlarından kaçınmalıyız. Tozlu, dumanlı yerler göz sağlığı için zararlıdır. Gözlerde meydana gelen hastalıklarda gecikmeden doktora gidilmelidir.

Kulak: İşitme sinirleri çok çalıştığında yorulur. Gürültülü yerlerde sürekli bulunan kimselerde işitme kaybı olur. Kulak sağlığını korumak için gürültüden uzak yerlerde durulmalıdır. Müzik aletlerinin sesi kendi işiteceğimiz kadar ve kulağımıza zarar vermeyecek kadar açılmalıdır. Kulak sert cisimlerle karıştırılmamalı, kulak yoluna sivri cisimler sokulmamalıdır. Kulak dış darbelerden korunmalıdır. Patlama sesi gibi kuvvetli seslerde ağız açılmalıdır. 
Burun: Burun sivri cisimlerle karıştırılmamalı, kıl kopartılmamalıdır. Nezle, grip gibi hastalıklardan korunmalıdır. Sık görülen burun kanamalarında hekime gidilmelidir.

Deri: Deri temizliğine önem verilmelidir. Deride oluşan kirli tabaka solunuma ve terlemeye engel olur. D vitamini oluşturmak için güneş banyosu yapılmalıdır. Gereğinden fazla güneşte kalınırsa, güneşin zararlı ışınları deri kanserine ve yanıklara sebep olabilir.

Dil: Ağız sağlığını korumak için, çok soğuk ve sıcak gıdalar alınmamalıdır. Alkol ve sigara ağız sağlığı açısından çok zararlıdır, kesinlikle zararlı maddelerden uzak durulmalıdır.
SORU ÇÖZELİM:

1-Sınıfta yapılan etkinlikte Arda, gözü bağlı olan Berke’nin sırasıyla eline, omuzuna ve sırtına kalemle dokunuyor.

Berke, vücudunda dokunulan yerleri göremediği hâlde nerelere dokunulduğunu söylüyor.

Bu olayın açıklaması aşağıdakilerden hangisidir?

a) Dokunma duyusu almaçları en fazla parmak uçlarındadır.

b) Duyu organlarının işleyişinde iç salgı bezleri etkilidir.

c) Vücut uyarılara her zaman ani tepki verir.

d) Derimizde duyu almaçları vardır.