8.SINIF
DERS 1
ÜNİTE 2: DNA ve GENETİK KOD/CANLILAR VE YAŞAM
KONU: DNA VE GENETİK KOD
Yeryüzünde yaşayan 10 milyondan fazla türün benzer özellikleri olduğu gibi bir çok ayırt edici özelliği vardır. Canlılar arasındaki bu çeşitliliğin sebebi kalıtsal şifrelerdeki farklılıktır.
DNA Molekülü
İnsanlar kan grubu, saç rengi, göz rengi, boy, protein türleri gibi pek çok kalıtsal özellik bakımından farklılık gösterir. Her insanın parmak izi, diş yapısı ve göz retinası başka hiçbir insanla aynı olmayan özgün yapılarıdır. Insanlar arasındaki farklılıklar, taşıdıkları DNA’lardaki farklı bilgilerden gelir. Her insanı diğerinden farklı yapan DNA’sındaki özgün şifredir. DNA’da dört farklı harfle sembolize edilen 4 farklı bazın sayısı ve diziliş sırası anlam ifade eder.
DNA - Gen - Kromozom
Hücrede bölünme döneminin dışındaki zamanlarda DNA dağınık uzun ipliksi şekilde görülür. Bu yapıya kromatin ağ denir. Bölünme sırasında kromatin ağ kısalıp, kalınlaşarak kromozomu oluşturur. Kromozomun yapısında DNA’yla birlikte protein bulunur.
Kromozomların, canlıya ait belli bir özelliği taşıyan ve sonraki kuşaklara aktarılmasını sağlayan parçasına gen denir.
Her DNA binlerce genin meydana getirdiği bir bütündür.
Nükleotitler genleri, genler DNA' yı, DNA da Kromozomları meydana getirir.
Nükleotit <Gen < DNA < Kromozom
İnsana ait kan grubu, göz rengi, dil yuvarlama, kıvırcık saçlılık, protein çeşitleri gibi pek çok özellik genlerle taşınır.
Kromozomların şekli, büyüklüğü ve sayısı her tür için sabittir.
Aynı kromozom sayısına sahip olma iki canlı türünün birbirine benzemesini gerektirmez.
Canlılar arasındaki benzerlik, farklılık ve gelişmişlik kromozom sayısına değil, DNA’daki bazların dizilişine bağlıdır.
Her kromozom aralarında açı bulunan iki koldan oluşur. Kolları birbirine bağlayan boğumlara sentromer denir.
Sentromerle birbirine bağlanan bu iki kola kromatit adı verilir.
HÜCREDE YAPI VE CANLILIK OLAYLARININ YÖNETİMİ:
Hücrede yapı ve canlılık olaylarının yönetimini nükleik asitler sağlar. Protein sentezi, enerji üretimi, büyüme, gelişme ve üreme gibi olaylar nükleik asitler tarafından gerçekleştirildiği için, bunlara yönetici moleküller de denir.
Her DNA binlerce genin meydana getirdiği bir bütündür.
Nükleotitler genleri, genler DNA' yı, DNA da Kromozomları meydana getirir.
Nükleotit <Gen < DNA < Kromozom
İnsana ait kan grubu, göz rengi, dil yuvarlama, kıvırcık saçlılık, protein çeşitleri gibi pek çok özellik genlerle taşınır.
Kromozomların şekli, büyüklüğü ve sayısı her tür için sabittir.
Aynı kromozom sayısına sahip olma iki canlı türünün birbirine benzemesini gerektirmez.
Canlılar arasındaki benzerlik, farklılık ve gelişmişlik kromozom sayısına değil, DNA’daki bazların dizilişine bağlıdır.
Her kromozom aralarında açı bulunan iki koldan oluşur. Kolları birbirine bağlayan boğumlara sentromer denir.
Sentromerle birbirine bağlanan bu iki kola kromatit adı verilir.
HÜCREDE YAPI VE CANLILIK OLAYLARININ YÖNETİMİ:
 |
| Nükleotidin Yapısı |
Nükleik asitler hücredeki en büyük moleküllerdir.Hücrenin çekirdeğinden başka sitoplâzma, mitokondri, ribozom ve kloroplâstta da bulunur.
İki çeşit nükleik asit vardır:
İki çeşit nükleik asit vardır:
1. Deoksiribonükleik asit (DNA)
2. Ribonükleik asit (RNA)
DNA'nın Görevleri:
DNA canlılardaki hücresel yapının oluşmasını,devamlılığını ve canlılık olaylarının gerçekleşmesini sağlar.DNA çekirdekte, mitokondride ve kloroplâstta bulunur.
Madde yapımı - yıkımı, protein sentezinin yönetimi gibi olaylar DNA’nın kontrolündedir.
DNA kendini eşleyerek özelliklerinin diğer hücrelere taşınmasını sağlar. Bu yüzden canlıya ait kalıtsal özelliklerin bir sonraki nesle aktarımı gerçekleşir.
DNA kendini eşleyerek özelliklerinin diğer hücrelere taşınmasını sağlar. Bu yüzden canlıya ait kalıtsal özelliklerin bir sonraki nesle aktarımı gerçekleşir.
DNA Molekülünün Yapısı:
DNA molekülünün yapısında karbon (C), oksijen (O), hidrojen (H), azot (N) ve fosfat (P) elementleri bulunur.Bir nükleik asitin yapı birimi nükleotiddir.DNA molekülü iki nükleotid zincirinden oluşmuş sarmal bir yapıdır.
Bir nükleotidin yapısında 5 karbonlu şeker,azotlu organik baz ve fosfat grubu bulunur.
Şeker
Bir nükleotidin yapısında 5 karbonlu şeker,azotlu organik baz ve fosfat grubu bulunur.
 |
DNA’da bulunan şekere deoksiriboz denir. 5 karbonludur.
DNA’da dört çeşit baz bulunur, bunlar adenin (A), guanin (G), sitozin (S) ve timin(T)’dir.
Taşıdığı baz nükleotidin türünü belirler.
Taşıdığı baz nükleotidin türünü belirler.
Örneğin" adenin" bazı bulunan bir DNA nükleotidine adenin deoksiriboz nükleotit denir. "Urasil" bulunduran RNA nükleotitine urasil ribonükleotit denir.
Fosforik asittir. Hem DNA hem de RNA’da bulunur. Baz, şeker ve fosfatın birleşmesiyle oluşan yapıya nükleotit denir. DNA’da 4 çeşit nükleotid bulunur. DNA nükleotidleri birbirine şeker ve fosfat grupları ile bağlanarak bir zincir meydana getirir. DNA iki nükleotit zincirinin birleşmesiyle oluşur. Adenin ile timin nükleotitleri arasında 2, guanin ile sitozin arasında 3 hidrojen bağı oluşarak, DNA’nın çift sarmal yapısı meydana gelir.
Bir DNA molekülünde daima adeninle timin, guaninle sitozin bağ yapacağından adenin sayısı timine, guanin sayısı sitozine eşit olur.
(A = T, G = S)
Bir DNA molekülünü oluşturan nükleotitlerin sayısı sıralanış ve çeşidi, türden türe veya bir türün bireyleri arasında farklılık gösterir. Bu nedenle her canlının kendine özgü kalıtsal özellikleri vardır. Nükleotitleri birbirinden farklı yapan özellikler taşıdıkları organik bazlardır.
DNA’nın Özelliklerinden Birisi de Kendini Eşlemesidir
 |
| DNA'nın Kendini Eşlemesi |
DNA’nın görevlerinden biri de kalıtsal karakterlerin sonraki nesillere aktarılmasını sağlamaktır.Hem bu karakterlerin taşınması için hem de canlının bir hücre olarak başladığı hayatını geliştirerek devam ettirmesi için DNA’nın kendini eşlemesi gerekir.
Hücre bölünmesi esnasında DNA’nın iki zinciri, enzimler aracılığıyla, bir uçtan fermuarın açılması gibi boydan boya açılır. Ayrılma sonucunda oluşan her zincirde bulunan bazlara ortamda bulunan nükleotidler bağlanır. Bağlanma daima adeninle timin, guaninle sitozin arasında oluşur.Yeni bağlanmış nükleotidler alt alta sıralanarak yeni zinciri meydana getirir.
DNA eşlenirken iki ana zincir korunur. Birbirinden ayrılan bu iki zincirin karşısına ortamdaki nükleotidlerden iki yeni zincir oluşturulur. Eşlenmenin tamamlanmasıyla birbirinin aynı iki DNA meydana gelir.
İNCELEME: Bir DNA molekülünde toplam 3000 nükleotit bulunmaktadır. DNA’ daki adenin sayısı
400 ise;
a) Sitozin sayısı kaçtır?
b)Toplam hidrojen bağı sayısı kaçtır?
ÇÖZÜM: DNA molekülü çizilir ve verilen değerler yerlerine yazılır.
İNCELEME: Bir DNA molekülünde toplam 3000 nükleotit bulunmaktadır. DNA’ daki adenin sayısı
400 ise;
a) Sitozin sayısı kaçtır?
b)Toplam hidrojen bağı sayısı kaçtır?
ÇÖZÜM: DNA molekülü çizilir ve verilen değerler yerlerine yazılır.
Her bir zincirde 1500 nükleotit bulunur.
A = T = 400
1500 – 400 = 1100 Sitozin
b) Adenin ile Timin arasında 2, Guanin ile Sitozin arasında 3 hidrojen bağı bulunur.
Toplam hidrojen bağı 4100 olur.
BİLGİ:
Hücredeki Diğer Yönetici Molekül: RNA
RNA da DNA gibi nükleotitlerin birleşmesiyle oluşur. DNA’dan farklı olarak riboz şekeri bulundurur. Timin bazı yerine urasil bulunur. RNA tek zincirli bir nükleik asittir.
RNA görevlerine göre üçe ayrılır:
mRNA (Mesajcı RNA)
Protein sentezi için gerekli olan bilgiyi DNA’dan
ribozoma getirir.
tRNA (Taşıyıcı RNA)
Proteini meydana getirecek aminoasitleri ribozoma
taşır.
rRNA (Ribozomal RNA)
Proteinlerle birlikte ribozumu meydana getirir.
SORU ÇÖZELİM :
1- Yapısında 200 adenin nükleotiti ile 300 guanin nükleotiti bulunan bir DNA molekülündeki toplam nükleotit sayısı kaçtır?
a) 400 b) 600 c) 500 d)1000
2- Aşağıdakilerden hangisi DNA'nın özelliği değildir?
a)Kendini eşler.
b)İki zincirden oluşur.
c)Şekeri deoksiribozdur.
d)Yapısında A,U,G,C bazları vardır.
3-Bir DNA molekülünde toplam 4000 hidrojen bağı ve 800 adenin nükleotiti vardır.
Bu DNA'da bulunan deoksiriboz şekeri ve guanin nükleotitinin sayısı hangi seçenekte
doğru olarak verilmiştir.
Deoksiriboz Şekeri Adenin Nükleotiti
a) 3200 800
b) 2400 600
c) 1600 800
d) 2400 600
4- Bir DNA molekülünde 1900 hidrojen bağı ve 300 guanin bazı bulunmaktadır.
Buna göre DNA molekülündeki timin sayısı aşağıdakilerden hangisidir?
a) 200 b) 300 c) 500 d) 600
5- 100 sitozin ve 200 adenin taşıyan bir DNA molekülündeki toplam nükleotit sayısı kaçtır?
a) 400 b)600 c) 800 d)900
6- Bir DNA molekülünde 10 timin nükleotiti vardır. Bu moleküldeki adenin sayısı, moleküldeki
toplam nükleotitlerin 1/6'sı dır. Buna göre moleküldeki sitozin sayısı kaçtır?
a)20 b)30 c)40 d)60
7- Bir DNA molekülünde adenin ve sitozin nükleotitlerinin sayısı biliniyorsa, bu DNA'ya ait;
I. Toplam nükleotit sayısı
II.Toplam deoksiriboz sayısı
III.Zayıf hidrojen bağı sayısı
niceliklerinden hangisi ya da hangileri bilinir?
a) Yalnız I b) Yalnız III c) I ve II d) I, II ve III
8- DNA molekülleri ile ilgili bilgilerden hangisi ya da hangileri yanlıştır?
I.Sadece çekirdekli hücrelerde bulunur.
II.Hücredeki hayatsal olayları yönetir.
III.Yapısında deoksiriboz şekeri
SORU ÇÖZELİM :
1- Yapısında 200 adenin nükleotiti ile 300 guanin nükleotiti bulunan bir DNA molekülündeki toplam nükleotit sayısı kaçtır?
a) 400 b) 600 c) 500 d)1000
2- Aşağıdakilerden hangisi DNA'nın özelliği değildir?
a)Kendini eşler.
b)İki zincirden oluşur.
c)Şekeri deoksiribozdur.
d)Yapısında A,U,G,C bazları vardır.
3-Bir DNA molekülünde toplam 4000 hidrojen bağı ve 800 adenin nükleotiti vardır.
Bu DNA'da bulunan deoksiriboz şekeri ve guanin nükleotitinin sayısı hangi seçenekte
doğru olarak verilmiştir.
Deoksiriboz Şekeri Adenin Nükleotiti
a) 3200 800
b) 2400 600
c) 1600 800
d) 2400 600
4- Bir DNA molekülünde 1900 hidrojen bağı ve 300 guanin bazı bulunmaktadır.
Buna göre DNA molekülündeki timin sayısı aşağıdakilerden hangisidir?
a) 200 b) 300 c) 500 d) 600
5- 100 sitozin ve 200 adenin taşıyan bir DNA molekülündeki toplam nükleotit sayısı kaçtır?
a) 400 b)600 c) 800 d)900
6- Bir DNA molekülünde 10 timin nükleotiti vardır. Bu moleküldeki adenin sayısı, moleküldeki
toplam nükleotitlerin 1/6'sı dır. Buna göre moleküldeki sitozin sayısı kaçtır?
a)20 b)30 c)40 d)60
7- Bir DNA molekülünde adenin ve sitozin nükleotitlerinin sayısı biliniyorsa, bu DNA'ya ait;
I. Toplam nükleotit sayısı
II.Toplam deoksiriboz sayısı
III.Zayıf hidrojen bağı sayısı
niceliklerinden hangisi ya da hangileri bilinir?
a) Yalnız I b) Yalnız III c) I ve II d) I, II ve III
8- DNA molekülleri ile ilgili bilgilerden hangisi ya da hangileri yanlıştır?
I.Sadece çekirdekli hücrelerde bulunur.
II.Hücredeki hayatsal olayları yönetir.
III.Yapısında deoksiriboz şekeri
IV. Yapısında riboz şekeri bulunur.
a) Yalnız I b) I ve II c) I ve III d) I ve IV
9- Bir DNA'nın 1. zincirinde sırayla G, G; A T, A, T, C, C, G, G dizilişine sahiptir.
Bu DNA' nın 2. zincirine sırayla hangi nükleotitler getirilmelidir?
a) C, C, T, T, A, A, C, C, G, G
b) C, C, T, A, T A, G, C, G, C
c) C, C, T, A, T, A, G, G, C, C
d) G, G; A T, A, T, C, C, G, G
10- Adenin/Guanin oranı 2/3 olan bir DNA zincirinde toplam 300 nükleotit bulunmaktadır.Buna göre timin ve fosfat sayıları kaç olur?
Timin Fosfat
a) 120 300
b) 120 600
c) 180 300
d) 180 600
a) Yalnız I b) I ve II c) I ve III d) I ve IV
9- Bir DNA'nın 1. zincirinde sırayla G, G; A T, A, T, C, C, G, G dizilişine sahiptir.
Bu DNA' nın 2. zincirine sırayla hangi nükleotitler getirilmelidir?
a) C, C, T, T, A, A, C, C, G, G
b) C, C, T, A, T A, G, C, G, C
c) C, C, T, A, T, A, G, G, C, C
d) G, G; A T, A, T, C, C, G, G
10- Adenin/Guanin oranı 2/3 olan bir DNA zincirinde toplam 300 nükleotit bulunmaktadır.Buna göre timin ve fosfat sayıları kaç olur?
Timin Fosfat
a) 120 300
b) 120 600
c) 180 300
d) 180 600
0 yorum:
Yorum Gönder