KARIŞIMLAR

7.SINIF

DERS: 4 

ÜNİTE 3 : MADDENİN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ  
KONU: KARIŞIMLAR VE KARIŞIMLARI AYIRMA YÖNTEMLERİ

Maddenin sınıflandırılması

Daha önceki konularımızda saf madde olan element ve bileşikleri incelemiştik.Yukarıdaki sınıflandırmayı inceleyiniz.Konumuz olan karışımlar ise saf değildir.

Çeşme suyu saf değildir.

Karışımlar iki veya daha fazla saf maddenin değişik oranlarda (rastgele) karıştırılmasıyla oluşur. Karışımlar istenilen oranda hazırlanabilir. Karışımlar homojen veya heterojen olabilir.

Deniz suyu tuzludur ve homojendir.

KARIŞIMLARIN ÖZELLİKLERİ
Karışımlar farklı cins atom ya da moleküllerden oluşur.
Karışımlarda belli bir oran yoktur, karışımları istediğimiz oranlarda yapabiliriz.
Homojen veya heterojen olabilir.(Çözelti ve alaşımlar homojendir.)
Saf değildirler.

Belli bir formülleri yoktur.
Erime noktaları,kaynama noktaları ve yoğunlukları sabit değildir.
Karışımı oluşturan maddelerin fiziksel ve kimyasal özellikleri değişmez.
Fiziksel yolla ayrıştırılır.

Homojen Karışım=Çözelti
 Heterojen Karışım=Adi Karışım

  Homojen ve heterojen Karışımlar

HOMOJEN KARIŞIMLAR: Özellikleri her yerinde aynı olan karışımlardır. Tek bir madde gibi gözükür.Tuzlu su, şekerli su, çeşme suyu  gibi...Çözeltiler , alaşımlar, gaz karışımları homojendir.                

Şekerli su homojendir.

HETEROJEN KARIŞIM: Özellikleri her yerinde farklı karışımlardır. Ayran, yağ+su, süt gibi...Heterojen karışımlara adi karışımlar da denir.  

Yağ+su heterojendir.

Yağ+su  adi karışımdır.

ÇÖZELTİLER 
Çözelti: iki veya daha fazla saf maddenin birbiriyle homojen bir şekilde karıştırılmasıyla elde edilen karışımlara denir. Bir çözelti çözücü ve çözünen maddelerden oluşur. 
                                        ÇÖZÜNEN  +   ÇÖZÜCÜ       =     ÇÖZELTİ   
                                        ( Şeker )       +     ( Su  )       =    ( Şekerli su )

Homojen ve Heterojen Karışımlar

Çözelti Çeşitleri

Sıvı Çözeltiler 
  

Sirkeli su:  Sıvı+Sıvı Çözelti

Sıvı+Sıvı Çözeltilerde: Miktarca fazla olana çözücü,  az olana da çözünen denir.
DİKKAT: Homojen  sıvı-sıvı çözeltilerinde miktarı diğer sıvıdan az bile olsa su çözücü, diğer sıvı çözünen kabul edilir.
                                 
Çözeltiler madde miktarına göre derişik çözelti veya seyreltik çözelti olarak ikiye ayrılır. 
                               
Derişik Çözelti : Çözüneni fazla , çözücüsü az olan çözeltidir. 
Seyreltik Çözelti : Çözüneni az , çözücüsü fazla olan çözeltilerdir. 
İNCELEME: Aşağıdaki görseli inceleyiniz.Derişik-Seyreltik kavramı görecelidir, değişebilir. Karşılaştırmak gerekir.

                          

Fincanlardaki Çözeltiler:
        I.en seyreltik, III.en derişiktir.
                                    II.ise I.'ye göre derişik, III.'ye göre seyreltiktir.

 İNCELEME:Aşağıdaki görselde verilen üç çözeltiyi inceleyelim.Hangisi en seyreltik, hangisi en derişiktir?

   Hangi çözelti daha derişik, hangi çözelti daha seyreltik? 

ÇÖZÜM: Doğru sonuca ulaşmak için çözücü miktarlarını ve çözünen miktarlarını yeniden düzenlemek gerekir.

I.Çözeltiyi aynen alabiliriz. II.ve III. çözeltideki su miktarlarının da 150 gr olması için gereken genişletme işlemini, şeker miktarlarına da uyguladığımızda doğru sonucu bulabiliriz.  

I.Çözelti  150 gr su, 80 gr şeker 

II. ve III. çözeltideki su miktarı da 150 gr olmalı. O halde II.çözeltiyi 3 ile çarparak, III. çözeltiyi ise 1,5 ile çarparak genişletebiliriz.

II.Çözelti  50X3=150 gr su, 60X3= 180 gr şeker (DERİŞİK)

III.Çözelti 100X1,5=150 gr su,  50X1,5 = 75 gr şeker (SEYRELTİK)

Çözücü miktarları eşitlendiği için daha az şeker olan çözelti seyreltik, daha çok şeker olan derişik çözelti olacaktır. 

Çözünürlüklerine göre de çözeltiler 3’e ayrılırlar.                            

1-Doymamış Çözeltiler 

2-Doymuş Çözeltiler 
3-Aşırı Doymuş Çözeltiler 
DOYMAMIŞ ÇÖZELTİ : Belli sıcaklıkta madde çözme potansiyeli olan çözeltidir.
Örnek: Az şekerli çay.  
DOYMUŞ ÇÖZELTİ : Belli sıcaklıkta daha fazla madde çözemeyen çözeltidir.
Örnek:Çok şekerli çay. 
AŞIRI DOYMUŞ ÇÖZELTİ: Belli sıcaklıkta daha fazla madde çözemeyen ve çökelti olan çözeltilerdir. 
Örnek: Çok fazla şekerli çay. (Şeker çökeltisi vardır.)

     Katı, sıvı ve gazlarda
Çözünürlük-Sıcaklık, Çözünürlük-Basınç ve Çözünme hızı-Sıcaklık ilişkisi

ÇÖZÜNME HIZI: Zamana bağlı çözünme miktarıdır. Aşağıdaki eylemler yada durumlar çözünme hızını etkiler.
1-Karıştırmak-çalkalamak: Çözeltiyi karıştırmak ya da çalkalamak çözünmeyi kolaylaştırır. 
2-Temas yüzeyinin artması-Madde boyutunun küçülmesi: Madde ufalanırsa temas yüzeyi artar ve daha çabuk çözünür. Toz şekerin kesme şekerden daha çabuk çözünmesi.
3- Sıcaklık artışı: Katı ve sıvılarda sıcaklık artarsa çözünürlük genellikle artar ancak         azalabilirde. Gazlarda ise sıcaklık artışı çözünürlüğü azaltır.
4- Basınç artışı : Katı ve sıvılarda etkisizken, gazlarda basınç artışı çözünürlüğü artırır.

Alaşımlar homojendir.

ELEKTROLİT ÇÖZELTİ  (İyonik) Yapılarında (+) ve (-) yüklü iyon bulunduran maddelerin çözeltileridir. İyonik çözeltiler elektrik akımını iletir.
Örnekler:Asit,baz ve tuz çözeltileri.

             

Elektrolit çözeltiler elektrik akımını iletir.

Saf su yalıtkandır.Asit, tuz ve baz (HCl, NaCl ve NaOH) çözeltileri  ise iletkendir.

ELEKTROLİT OLMAYAN ÇÖZELTİ  (Moleküler) Yapılarında (+) veya (-) yüklü iyon bulundurmayan maddelerin çözeltileridir. Bunlar nötrdür. Moleküler çözeltiler elektrik akımını iletmez. 
Örnekler: Şekerli su  ve alkol+su 

Saf su elektrik akımını iletmez.(Ampul ışık vermez.)
Suya şeker atarsak, şeker moleküler yapıda olduğu için yine elektriği iletmez.(Ampul ışık vermez.)

Suya tuz atarsak, tuz iyonik yapıda olduğu için elektriği iletir.(Ampul ışık verir.)  

 KARIŞIMLARI AYIRMA YÖNTEMLERİ
1-Yüzdürme İle Ayırma: (Yoğunluk farkı) İki katıyı da çözmeyen, yoğunluğu iki katının arasında olan sıvı ekleyerek karışım ayrılır.
Örnek:Talaş+Kum

2-Mıknatıslanma İle Ayırma: Mıknatısın çektiği Demir(Fe),Nikel(Ni),Kobalt(Co) gibi metaller karışımdan ayrılır.
      

Örnek: Fe+S, Ni+Şeker, Fe+Kum, Ni+Cu 

3-Süzme İle Ayırma: Birbiri içinde çözünmeyen Katı+Sıvı karışımlar ayrılır. 
Örnek: Kum+Su, Naftalin+Su, Tebeşir tozu+Su

4-Ayırma Hunisi İle Ayırma: (Yoğunluk farkı) Birbiri içinde çözünmeyen Sıvı+Sıvı karışımlar ayrılır
      

Ayırma hunisi

   Örnek:Zeytinyağı+Su, Civa+Su

5-Damıtma İle Ayırma:Birbiri içinde çözünen (homojen) Katı+Sıvı karışımları ayırabiliriz.
Örnek:Tuz+Su

6-Ayrımsal Damıtma İle Ayırma: ( K.N. farkı) Birbiri içinde çözünen (homojen) Sıvı+Sıvı karışımları ayırabiliriz.

                      

Örnek: Alkol+Su

7-Ayrımsal Kristallendirme İle Ayırma: Kristal yapılı Katı+Katı karışımlar çözünme-çökelme yöntemi ile ayrılır
Örnek:Tuz+Şeker

8-Buharlaştırma İle Ayırma: Karışımın suya atılarak ayrıştırılmasıdır. 
      (Çözünürlük farkı )
Örnek:Naftalin+Tuz 
               
9-Elektriklenme İle Ayırma: Çok hafif tanecikler ayrıştırılabilir.
Örnek:Kağıt+Karabiber

BİLGİ:
BİLEŞİKLERİ AYIRMA YÖNTEMLERİ: Bileşikler kimyasal yöntemlerle ayrıştırılabilr.
1-Isı Etkisi İle Ayırma: Bileşik ısı etkisi ile ayrıştırılır.
   CaCO3------ısı-------->CaO+CO2
2-Elektroliz İle Ayırma:  Bileşik elektrik akımı ile ayrıştırılır.
  H2O----elektroliz-------->H2(g)+1/2 O2(g)