SİNDİRİM SİSTEMİ

7.SINIF

DERS 1
ÜNİTE I  VÜCUDUMDA SİSTEMLER 
KONU:SİNDİRİM SİSTEMİ

        

Sindirim sistemi organları

SİNDİRİM SİSTEMİ 

Yaşamsal faaliyetlerin gerçekleşebilmesi için gereken enerji, tüm bu besin maddelerinden yeterli ve dengeli bir biçimde alınmasıyla sağlanır.

Canlılar, büyüyüp, gelişmek, hayatlarını devam ettirmek ve enerji ihtiyaçlarını karşılayabilmek için besine ihtiyaç duyar. 
Besinler, canlı vücudunda yapım ve onarım için, düzenleyici ve enerji verici olarak kullanılır. 
Büyük yapılı organik besinlerin kendilerini meydana getiren daha küçük moleküllere parçalanarak hücre zarından geçebilecek hâle getirilmesine sindirim denir.

Bu olayı gerçekleştiren sisteme sindirim sistemi adı verilir.
Besinlerin fiziksel yollarla küçük parçalara ayrılmasına mekanik sindirim denir.

Besinlerin, kimyasal salgılarla (enzimlerle) parçalanmasına kimyasal sindirim denir.
Ağız → Mekanik (dişler) ve kimyasal (tükürük) sindirim.
Yutak → Sindirim yok.
Yemek Borusu → Sindirim yok.
Mide → Mekanik (kaslar) ve kimyasal (mide öz suyu) sindirim.
İnce Bağırsak → Mekanik(safra) ve kimyasal(pankreas özsuyu) sindirim.
Kalın Bağırsak → Sindirim yok.
Anüs → Sindirim yok. 
İNSANDA SİNDİRİM ORGANLARI

İnsanda sindirim sistemi organları ağızdan anüse doğru sıralanır.

Ağız: İnsanda sindirim sisteminin başlangıcıdır. Ağızda diş, dil ve tükürük bezleri bulunur. Ağızda hem mekanik hem de kimyasal sindirim gerçekleşir. 

Dişler: Besinleri koparma, parçalama ve öğütme görevini yapar. Ağızda mekanik sindirim gerçekleşir.

Dil: Öğütülmüş besinlerin tükürükle karışmasını, lokma hâline dönüşmesini ve yutulmasını sağlar.

Tükürük içinde pityalin enzimi vardır. Tükürük; lokmaların ıslanmasını, ağzın kurumamasını, nişastanın kısmen sindirimini sağlar. Böylece ağızda kimyasal sindirim başlamış olur.

Yutak: Ağızla yemek borusunu birbirine bağlar. Ağızdan gelen besinlerin yemek borusuna geçişini sağlar.

Yemek Borusu: Yutak ile mide arasında yer alır. Kasılma hareketiyle besinlerin yutaktan mideye taşınmasını sağlar.    

Mide: Ağızla, anüs arasında uzanan sindirim kanalının en geniş kısmıdır. Besinleri bir süre depo eder. Mide kasları, içindekileri çalkalayarak besinlerin birbirine karışmasını sağlar. Mide de bulunan pepsin enzimi, proteinin sindirimini midede başlatır.

İnce Bağırsak: Mide ve kalın bağırsak arasında yer alır. Protein, yağ ve karbonhidratların sindiriminin tamamlandığı yerdir.Ayrıca emilim olayı da ince bağırsakta gerçekleşir. Sindirilmiş besinler, buradan kan damarlarına geçerek (Villüs:Bağırsak yüzeyinde bulunan ve daha fazla besin emilmesini sağlar.) vücudun ihtiyaç duyduğu yerlere taşınır. İnce bağırsakla mide arasında on iki parmak bağırsağı bulunur. 

On iki parmak bağırsağı, karaciğer (salgısı safra) ve pankreas (salgısı pankreas özsuyu)   salgılarının sindirim sistemine döküldüğü yerdir.

Kalın Bağırsak: Sindirim artıklarının bir süre depolanıp, dışarı atılmasını sağlar. Kalın bağırsakta vücudun ihtiyacı kadar su emilimi olur. Ayrıca, burada bulunan bazı bakteriler tarafından B ve K vitaminleri üretilir. İnce bağırsakla kalın bağırsağın bağlandığı yerde kör bağırsak bulunur. Kör bağırsağın ucundaki çıkıntıya apandis denir. Apandisin mikrop kapıp iltihaplanmasıyla apandisit hastalığı oluşur.

Anüs: Kalın bağırsağın dışarıya açıldığı kısma denir. Sindirim atıklarının dışarı atılmasını sağlar.

SİNDİRİME YARDIMCI ORGANLAR

Karaciğer: Sindirime yardımcı bir organdır. Karaciğer, ürettiği safra sıvısını bir kanalla ince bağırsağa boşaltır. Safra, yağların fiziksel sindiriminde rol oynar. Ayrıca kan şekerini düzenler, besin ve vitamin depo eder, zehirli maddeleri zararsız hâle getirir.

Pankreas: Sindirime yardımcı bir organdır. Karbonhidrat, yağ ve proteinlerin sindirimi için gerekli enzimleri bir kanalla ince bağırsağa gönderir. Ayrıca salgıladığı hormonlarla kandaki glikoz miktarını ayarlar. 

BESİNLERİN SİNDİRİMİ

Karbonhidratlar,proteinler ve yağlar büyük yapılı moleküllerdir.Bunların kanımıza geçebilmesi için sindirim sonucu en küçük yapı taşlarına ayrışması gerekir.    

                    

                           Karbonhidratların en küçük yapı taşı glikozdur.
                           Proteinlerin en küçük yapı taşı amino asittir.

                           Yağların en küçük yapı taşları ise yağ asidi ve gliseroldür.

Su, inorganik maddeler ve vitaminler sindirime uğramadan kana geçerler.
Sindirimde Enzimler:

Karbonhidratların sindirimi ağızda pityalin  enzimiyle başlar, ince bağırsakta tamamlanır. Sindirim sonucu karbonhidrat glikoza dönüşür.

Proteinleri sindirimi  midede pepsin enzimiyle başlar, ince bağırsakta tamamlanır. Protein, yapı taşı olan aminoasitlere parçalanır.

Yağların sindirimi ince bağırsakta başlar ve biter. İnce bağırsakta yağ lipaz enzimi etkisiyle gliserol ve yağ asitine dönüşür.

NOT: Enzim isimleri bilgi olarak verilmiştir.

Sindirim Sisteminin Sağlığı
Sindirim sisteminin başlangıcı olması nedeniyle, ağız ve diş sağlığını korumak için temizliğe ve beslenmeye dikkat etmek gerekir. Dişler her yemekten sonra fırçalanmalı, diş hekimine belli aralıklarla kontrole gidilmelidir.

Dişlerin sağlıklı gelişebilmesi için kalsiyum, flor ve fosfor oranı zengin besinler alınmalı, aşırı soğuk ve sıcak besinlerden kaçınılmalıdır.
Birçok hastalık su ve besinler yoluyla bulaşır. Sindirim sisteminin sağlığı için alınan besinler temiz olmalıdır. Tifo, dizanteri, ishal, kabızlık, kolera, ülser ve sarılık sindirim sistemiyle ilgili hastalıklardan bazılarıdır.

Sindirim sisteminin sağlığını korumak için, beslenme saatleri düzenli olmalı, etler iyi pişirilmeli, yemekler aşırı tuzlu olmamalı, lifli besinler tercih edilmeli, boyalı ve alkollü içecekler içilmemeli ve düzenli spor yapılmalıdır. Alkollü içki, sağlıklı yaşamın en büyük düşmanıdır.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------
SORU ÇÖZELİM:

1-  Bir öğrenci, içinde eşit miktarda mide öz suyu bulunan I. ve II. kaplara et parçalarını koyuyor.        
              I. kap                                                       II. kap
   İri kesilmiş 3 et parçası                       Küçük kesilmiş 6 et parçası                  
             30 g et                                                     30 g et                   
          2 saat sonra                                         2 saat sonra
  Sonuç: 6 et parçası                                  Sonuç: 16 et parçası

Et parçalarından II.kapta olan et parçalarının daha küçük parçalara ayrıldığını gözleyen öğrenci, 2 saatlik bu gözlemi ile ilgili olarak hangi sonuca ulaşabilir?
A) İyi çiğnenen besinler, midede daha küçük parçalara ayrılır.
B) Mide öz suyu, her türlü besinin kimyasal sindiriminde etkilidir.
C) Hayvansal besin çeşitleri, midede fiziksel (mekanik) sindirime uğramaz.
D) Büyük parçalı besinler, midede sindirime uğramaz.     

2- Karaciğer ve pankreas ile ilgili;
     I-Safra salgılama,                                                                            
    II-Sindirime yardımcı olma, 
    III-Onikiparmak bağırsağına salgı boşaltma,
     özelliklerinden hangileri ortaktır?   
    a)Yalnız I      b)I ve II    c)II ve III     d)I,II ve III                                   

3- Su,mineral ve vitaminlerin emilimi en son aşağıdaki organların  hangisinde 
    gerçekleşir? 
      a)Mide      b)İnce bağırsak      c)Ağız        d)Kalın bağırsak  

        

4-  ..................................      I-Karaciğer      II-Pankreas     III-Safra kesesi

Sindirim sistemi konusu ile ilgili verilen organ ve yapılara aşağıdaki başlıklardan hangisi yazılabilir?

A) Fiziksel Sindirimde Görevli Organ ve Yapılar
B) Kimyasal Sindirimde Görevli Organ ve Yapılar
C) Boşaltıma Yardımcı Organ ve Yapılar
D) Sindirime Yardımcı Organ ve Yapılar

5-   Ali:Mekanik sindirim kimyasal sindirimin daha hızlı olmasını sağlar.

      Alev: Mekanik sindirimde enzim kullanılmaz.

      Rüzgar: Karaciğerin ince bağırsağa salgıladığı sıvıda sindirim enzimi yoktur.

Yukarıdaki öğrencilerden hangisi ya da hangilerinin verdiği bilgiler doğrudur.

 A) Alev ve Rüzgar   B) Ali ve Alev:   C) Ali ve Rüzgar  D) Ali,Alev ve Rüzgar

6- Yağların kimyasal sindirimi .......... ..........................  başlar.

7- Su ve mineraller sindirime uğramadan ..............   ............................. kadar gelir.

8- Karbonhidratların kimyasal sindirimi ................ içinde bulunan enzimler sayesinde ..................... başlar.

9- Sindirilen besinler ........... ............... bulunan ...................sayesinde emilerek kan damarlarına geçer.
10- Midenin altında bulunan .......................  salgısı ................. ...... .............. içinde   besinlerin kimyasal sindirimini gerçekleştiren enzimler vardır.